Stoma Nedir?
Asıl kökeni Yunanca olan “stoma” sözcüğü, kelime anlamı bakımından açıklık veya ağız anlamına gelmektedir. Sağlık hizmetlerindeki karşılığı ise “atık ürünlerin vücuttan uzaklaştırılmasını sağlamak için cerrahi olarak oluşturulan açıklık” olarak tanımlanmaktadır.
Cerrahi olarak oluşturulan farklı stoma çeşitleri bulunmaktadır. Bunlar oluşturuldukları vücut bölgesine veya organa göre; kolostomi, ileostomi, ürostomi, trakeostomi ve gastrostomi adı almaktadırlar.
Kolostomi: Kalın bağırsağın karın cildine ağızlaştırılmasıdır. Pek çok tıbbi nedenden dolayı kolostomi açılması gerekebilir. Bunlar, kolon kanseri, Crohn hastalığı, kolon obstrüksiyonu (tıkanması) ve travmalardan kaynaklı olabilir.
Genellikle sol alt karın bölgesinde açılan kolostomilerde sfinkter bulunmaz. Bu nedenle hasta dışkılama fonksiyonunu istemli olarak kontrol edilemez.
İleostomi: İnce bağırsağın son kısmını oluşturan ileumun, karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.
Genellikle karnın sağ alt tarafına ağızlaştırılır. İleostomiler geçici ya da kalıcı olarak açılabilir.
İleostomide dışkı sıvı halde, içerisindeki sindirim enzimlerinden dolayı yakıcı nitelikte ve fazla miktardadır. Diğer yandan gelen içerik daha az bakteri içerdiğinden, koku çok az olur.
Ürostomi: Üreterlerin direkt ya da indirekt bir şekilde karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.
İncebağırsak ya da kalın bağırsaktan bir parça alınıp bir ucu kapatılır, diğer açık olan uç karın duvarındaki kesiden dışarı ağızlaştırılır ve üreterler bu bağırsak segmentine birleştirilirler.
Genellikle sol ya da sağ alt karın duvarına ağızlaştırılır.
Mesane, serviks, uterus, vagina, üretra veya prostat tümörleri, konjenital anomaliler, travmalar, mesanenin radyasyon ile hasarı, vajinal ve üretra-vajinal fistüller gibi farklı tıbbi durumlarda ürostomi açılabilir.
Gastrostomi: Ağız yoluyla beslenemeyen hastaların beslenmesini sağlamak amacıyla, midenin karın duvarına ağızlaştırılmasıdır. Perkütan Endoskopik Gastrostomi (PEG) olarak da adlandırılır.
Jejunostomi ise, jejunumun karın duvarına ağızlaştırılmasıdır. Perkütan Endoskopik Jejunostomi (PEJ) olarak da adlandırılır
Trakeostomi: Boyuna, nefes borusunun (trakea) 2. ve 3. kıkırdak halkaları arasından bir delik açılarak plastik bir kanül yerleştirilerek hava yolu açıklığının sürekli olarak sağlandığı cerrahi bir işlemdir.
Takılan bu boruya "trakeostomi kanülü" adı verilmektedir.
Çeşitli nedenlerle acil ya da planlı olarak trakeotomi işlemi yapılabilir.
Bu durumlar; nefes yolunun aniden tıkanması nedeniyle nefes alamama durumu, bazen kanserli hastalarda tedavi sürecinde, akciğerlerde ortaya çıkan bir hastalık nedeniyle alınan nefes yetmediğinde veya yüzde ya da boyunda meydana gelen travmatik yaralanmalar nedeniyle gerçekleşebilmektedir
Stoma ve Yara Bakım Hemşiresi
Stoma ve yara bakım hemşireliği; yara, inkontinans (idrar veya dışkı tutamama) veya fistül sorunu olan bireylere yönelik tanı, tedavi ve bakım hizmetlerinin etkin bir şekilde yerine getirilmesinden sorumlu özel bir dal hemşireliğidir.
Bu bakımdaki amaç; stoma, yara, inkontinans ve fistül sorunu olan bireylere ihtiyaç duyulan bakım, eğitim ve danışmanlık hizmeti sunarak hızlı iyileşmeyi sağlamaktır. Aynı zamanda, hastada oluşabilecek stres ve anksiyetenin kontrol altına alınmasına yardımcı olacak psikososyal destek sağlanmaktadır.
Stoma ve yara bakım hemşiresi hastaneden yatarak tedavi gören hastalar arasında basınç yarası açısından risk grubunda yer alanların değerlendirmesini yapar. Basınç yarasına yönelik önleyici bakımların uygulanmasını sağlar. Basınç yarası gelişmesi durumunda ise yarayı değerlendirerek, iyileşmesini sağlayacak uygun bakım ve tedavi edici uygulamaları yapar.
Bakım verdiği bireyi, yarayı, yara bakımına ilişkin ürünleri ve yara bakım uygulamalarını değerlendirerek en etkili ürüne karar verir, aileyi ve ekibi yönlendirir.
Hastalara günlük ziyaretler yaparak, yaranın durumunun izlenmesi, tedavi ve bakımla ilgili kayıtların tutulması ve yaradan kültür alınması işlemlerini yapar. Ayrıca hekimle işbirliği içerisinde yaraya topikal ajanların uygulanması, mekanik debritman, kimyasal debritman ve cerrahi debritman uygulamasını da yardımcı olur. Tüm bu süreç içinde hastanın tedavi ve bakımından sorumlu diğer sağlık profesyonelleri ile koordinasyon halinde çalışarak gerekli ve bilgi alış verişinin gerçekleşmesini sağlar.
Aynı zamanda kurum içinde hizmet içi eğitimler vererek, vaka çalışmaları ve klinik çalışmalar yaparak alana katkı sağlar.